DE SLAG OM ARNHEM

Met ‘Operation Market Garden’ werd Arnhem het wereldtoneel met grootste operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van 17 tot en met 25 september 1944 moest een gezamenlijke geallieerde invasie ervoor zorgen dat een aantal belangrijke Nederlandse bruggen zouden worden ingenomen. Tijdens de Slag om Arnhem bleek de Rijnbrug “een brug te ver”. Het werd een catastrofe die een sleutelrol speelde in het verdere verloop van de oorlog. Sinds 1945 staat in Arnhem in de septembermaand in het teken van de herdenking van de Slag om Arnhem. Arnhem staat wereldwijd bekend om de Slag om Arnhem en de Bridge too far. Het aantal veteranen wordt helaas steeds minder en de herinnering ebt weg. Daarom is het nu tijd om op een vernieuwende en waardige manier de Slag om Arnhem te gedenken. In een belevenis met kunst, film en muziek maakt Bridge to Liberation in een Experience de verhalen rondom de Slag om Arnhem levend voor iedereen; van 8 tot 88 jaar. Hiermee wordt een basis gelegd voor het herdenken van Slag om Arnhem in de toekomst.

MARKET GARDEN

Alleen Zuid-Nederland is in de zomer van 1944 bevrijd. Om de rest van Nederland te kunnen bevrijden wordt erdoor de Britse Veldmaarschalk Montgomery een plan gemaakt. Dit plan geeft hij de codenaam ‘Market Garden’. Het plan bestaat uit twee onderdelen. Het eerste onderdeel heet: ‘Market’. Tijdens dit onderdeel worden er meer dan 35.000 luchtlandingstroepen bij belangrijke bruggen (over de Maas, Waal en Rijn) tussen Eindhoven en Arnhem gedropt om deze bezet te houden. Het tweede onderdeel, genaamd ‘Garden’, is een codewoord voor het Britse grondleger. Zij zullen zich over de grond vanuit België naar Arnhem verplaatsen, via de bruggen, om de luchtlandingstroepen te helpen. Daarna kunnen ze vanuit hier makkelijk doorstoten naar de rest van Nederland en Duitsland.

DE SLAG OM ARNHEM

De Rijnbrug bij Arnhem is één van de bruggen die bezet moet worden binnen het plan Market Garden. Deze brug ligt diep in vijandelijk terrein. De bedoeling is dat meer dan 10.000 Britse en Poolse luchtlandingstroepen de Rijnbrug bezet houden totdat het grondleger komt. Op 17 september 1944 stijgen de eerste vliegtuigen met luchtlandingstroepen op. In het gebied ten westen van Arnhem landen ze. Ondertussen landen bij Son, Veghel en Sint Oedenrode Amerikaanse parachutisten die de andere bruggen moeten veroveren. Na heftige gevechten weten de Amerikanen alle bruggen tussen Eindhoven en Nijmegen te veroveren, nu alleen Arnhem nog! De eerste dag hebben de Britse troepen niet veel weerstand van de Duitsers die verrast zijn door de aanval.

Op de tweede dag vechten de Duitsers hard terug en krijgen de Britten het heel zwaar. Slechts 600 Britse parachutisten, onder leiding van luitenant-kolonel John Frost, weten de Rijnbrug bij Arnhem te bereiken. Na vier dagen moeten ze zich overgeven, de Duitsers zijn te sterk. De rest van de Britse troepen zitten vast in Oosterbeek en de Poolse militairen bij Driel (overkant van de Rijn). Deze troepen kunnen nergens meer heen maar blijven wel volhouden omdat ze hopen dat de rest van het grondleger hun nog zal komen helpen. Na negen dagen van vechten wordt het duidelijk dat het grondleger niet meer op tijd zal komen en moeten de overgebleven geallieerde luchtlandingstroepen zich terugtrekken over de Rijn. Dit doen ze in de nacht van 25 op 26 september als het donker is, zodat ze niet worden opgemerkt door de Duitsers. Als die de volgende dag wakker worden zien ze pas dat alle Britse en Poolse militairen weg zijn, alleen de gewonden en verzorgers zijn er nog.

HARTENSTEIN

Slechts 600 Britse parachutisten weten de brug te bereiken. De rest van het leger komt vast te zitten in Oosterbeek. De Britse generaal majoor Urquhart kiest hotel Hartenstein als hoofdkwartier. Dit hotel, waar nu het museum is, is dus het centrum van de Britten die zich hier terugtrekken. Om Hartenstein heen wordt, doordat het het hoofdkwartier van de Britten is, stevig gevochten. Toch blijven de Britten volhouden en generaal-majoor Urquhart blijft vanuit Hartenstein zijn troepen leiden. Pas als ze niets meer hebben om mee te vechten verlaten ze het hotel en trekken ze zich terug over de Rijn. Hartenstein blijft beschadigd achter. foto’s: Hotel Hartenstein

ARNHEM: EEN SPOOKSTAD

Door de zware gevechten in het gebied rondom Arnhem moeten alle inwoners van Arnhem en omliggende dorpen vertrekken; ze worden geëvacueerd. De Duitsers zijn ook bang dat de Nederlandse burgers de geallieerden gaan helpen. De inwoners nemen mee wat ze mee kunnen nemen, maar moeten heel veel spullen onbeheerd achterlaten. Nadat alle burgers weg zijn is Arnhem een spookstad. Omdat de geallieerden ook steden in Duitsland hebben gebombardeerd, nemen de Duitsers alle achtergelaten spullen in Arnhem mee naar Duitsland. Zij zien het als een vervanging van de verloren spullen in hun eigen steden. Als de inwoners van Arnhem in mei 1945 terugkomen is er bijna niets meer over behalve lege, kapotte huizen.

DE HONGERWINTER EN DE VREDE

Het mislukken van de Slag om Arnhem betekent dat heel Nederland boven de Rijn (West- en Noord-Nederland) niet vóór de winter van 1944 bevrijd is. Dit is een heel strenge winter in Nederland en door de oorlog is er niet genoeg brandstof meer om de huizen te verwarmen. Maar nog erger is dat er ook niet genoeg voedsel voor iedereen is. Heel veel mensen lopen daarom steeds van dorp naar dorp, elke dag weer, op zoek naar voedsel. Helaas sterven er in die winter 20.000 Nederlandse burgers door de tekorten.

Deze periode krijgt al snel de benaming ‘Hongerwinter’. Pas in mei van 1945 lukt het de militairen Duitsland te verslaan. Ook in Nederland geven de Duitse troepen zich over. Op 5 mei vinden de vredesonderhandelingen plaats in hotel ‘De Wereld’ in Wageningen. Het westen en noorden van Nederland zijn eindelijk bevrijd. Pas nu kan de wederopbouw van heel Nederland beginnen.

herdenken & vieren

Elk jaar wordt de bevrijding van Nederland op 5 mei gevierd. De dag ervoor, op 4 mei, is de Nationale dodenherdenking. In de regio van Arnhem wordt er naast de nationale momenten in september stil gestaan bij de verloren Slag om Arnhem met herdenkingen in Arnhem, Ede, Driel en Oosterbeek. Op het Airborne War Cemetery in Oosterbeek liggen 1754 militairen en enkele burgers begraven. Jaarlijks worden de herdenkingen door de Britse en Poolse veteranen en hun families bezocht. Wil je meer weten over de Slag om Arnhem? Breng dan eens een bezoek aan het Airborne Museum in Oosterbeek of kijk op de website van Airborne Arnhem voor meer activiteiten in de regio.